تىلشى كۇيتۇن وزەنىنىڭ شيحۋعا قاراستى ٴوڭىرىنەن بۇرىن 12 مەتر بيىكتىكتەگى قۇم ۇيىندىسى بار جەردىڭ قۇم ۇيىندىسى ءبىر جايلى ەتىلىپ، كوپ جىلدىق وزەن ارناسىن جونگە سالۋ ارقىلى، قۇرعاقشىلىققا توزىمدى وسىمدىكتەردىڭ ٴوسىپ شىقىققاندىعىن كوردى.

    كۇيتۇن وزەنى تيانشان تاۋ سىلەمىنەن باستاۋ العان وزەن، مايتاۋ، كۇيتۇن، بيڭتۋان 7 ـ ديۆيزياسى، شيحۋ قالاسىن باسىپ وتەدى، جالپى ۇزىندىعى 359.6 كيلومەتر، شيحۋعا قاراستى وزەن ارناسىنىڭ ۇزىندىعى 269 كيلومەتر. وزەن ارناسىن جونگە سالۋ بارىسىندا شيحۋ قالاسىنىڭ سۋ يگىلىگى، مەملەكەت جەرى سياقتى قاتىستى تاراۋلارى ٴىرى تۇرپاتتى ماشينالارمەن قۇم قازۋ بارىسىندا قالعان ۇلكەن شۇڭقىرلاردى قايتا تولتىرىپ، وزەن ارناسىنداعى تۇنبالاردى تازالاپ، وزەن ارناسىنىڭ ىركىلىسسىزدىگىن قالپىنا كەلتىردى. شيحۋ قالالىق سۋ ىستەرى مەكەمەسى تاعى ارناۋلى وزەن شارلاۋشى ورنالاستىرىپ، وزەن ارناسىن شارلاۋ، قورعاۋ تەبىنىن ارتتىردى.

    شيحۋ قالالىق سۋ ىستەرى مەكەمەسى وزەن قورعاۋ ورتالىعىنىڭ وزەن شارلاۋشى قىزمەتكەرى ابدىرەشيت يماق بىلاي دەدى : مەن ٴار كۇنى ٴبىر رەت شارلاۋ جۇرگىزىپ، قوقىر ـ قوقسىقتاردى توگۋ، بەتالدى قازۋ جانە جەردى الباتى يەمدەنۋ جاعدالايلارىن تەكسەرەمىن، ٴبىز ماسەلە بايقاساق دەر كەزىندە ٴبىر جاقتى ەتەمىز.

    تالاي جىلعى جونگە سالۋ ارقىلى كۇيتۇن وزەنىنىڭ جوعارعى اعارىنداعى ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ العاشقى ادىمدا ٴونىم بەردى، قۇرعاقشىلىققا، جوعارى تەمپەراتۋراعا ٴتوزىمدى ٴتۇرلى وسىمدىكتەر وزەن ارناسىندا « وسە باستادى»، وسىلايشا وزەن ارناسىنىڭ ماڭايىندا مال باققان مالشىلار يگىلىگىن كور باستادى.

    اق تەرەك ساي قالاشىعىنىڭ مالشىسى تىلەۋعازى تولەگەن ۇلى بىلاي دەدى: 5 ـ 6 جىلدىڭ الدىندا بۇل جەردىڭ بارلىعى قۇم ۇيندىسى بولاتىن، ٴبارى دە ۇلكەن شۇڭقىر بولاتىن، جۇرۋگە قولايسىز ەدى، وسى 2 جىلدا ٴبارى دە تەگىستەلدى، جولعا شىعۋعا دا قولايلى بولدى.

    سوڭعى جىلداردان بەرى، شيحۋ قالاسى «وزەن ارناسى ىركىلىسسىز بولۋ، سۋى تۇنىق بولۋ، جاعاسى جاسىل بولۋ، كورىنىسى كوركەم بولۋ» تالابىنا ساي، كۇيتۇن وزەن ارناسىن جان ـ جاقتى جونگە سالۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، تابيعي قالپىنا كەلتىرۋ، جاساندى جولمەن جەتىلدىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى كۇيتۇن وزەنى سۋ جۇيەسىنىڭ ەكولوگيالىق تەپە ـ تەڭدىگىن كۇن سايىن ارتتىردى.

    شيحۋ قالالىق سۋ ىستەرى مەكەمەسى وزەن قورعاۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ شياۋمىڭ بىلاي دەدى: كەلەسى قادامدا ٴبىز، باستىسى، وزەن ارناسىنىڭ جاراتىلىستىق ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرەمىز، قالا رايونىنىڭ كۇيتىڭ وزەنىنىڭ ورتا بولەگىنە جاقىن جەردە جاسىلداندىرۋدى جاساندى جولمەن جونگە سالىپ، وزەن ارناسىنىڭ ەكولوگيالىق ورتانى تۇبەگەيلى قالپىنا كەلتىرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، شيحۋ بۇقاراسىنا تاماشا تۇرمىس شارت ـ جاعدايىن ازىرلەيمىز.

شيحۋ قالالىق توعىسپالى مەديا ورتالىعى