ءوز حابارىمىز. ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى جاعدايىنا سايادى. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعان 75 جىلدان بەرى، ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا ءوندىرۋ، تۇتىنۋ تاسىلىندە كەلەلى وزگەرىستەر تۋىلىپ، قامداۋدى قامتاماسىزداندىرۋ قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى تيپتە بۇرىلىس جاساۋ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، ەنەرگيادان پايدالانۋ ونىمدىلىگى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، ەنەرگيانى ۇنەمدەپ، جۇمسالىمدى ازايتۋدىڭ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولدى.
سانشي ولكەسى جينجۇڭ قالاسىنداعى ءبىر كومىر كاسپورىن توبىنىڭ ءوندىرىس جۇمىستارىن ورنالاستىرۋ زەردەلى مەڭگەرۋ بولمەسىندە، قىزمەتكەرلەر كومپيۋتەر ارقىلى جەر بەتىنەن 500 مەتردەن استام تەرەڭدىكتەگى قۇدىق استىندا قازۋ ماشينالارى مەن تاسىمال جۇيەسىن ەركىن مەڭگەرىپ، رەتى بويىنشا ىسكە قوسىپ، قاربالاس جۇمىس ىستەۋدە. كاسپورىن توبىنىڭ باس ديرەكتورى جي گۋانۋي بىلاي دەدى: كاسپورنىمىز بۇرىن جەرگىلىكتى مەملەكەت يەلىگىندەگى كومىر كەن بولاتىن، قازىر زەردەلى تەحنيكامەن جابدىقتالعان ميلليون توننالىق زاماناۋي كەن قۇدىعىنا اينالدى.
جي گۋانۋي بىلاي دەدى: كاسپورىن توبىنا قاراستى ءۇش كومىر كەننىڭ ىشىندە قازىر ءۇش ۋنيۆەرسال قازۋ قىزمەت كولەمى ىسكە قوسىلىپ، «ەڭبەككۇش ۇنەمدەپ، ونىمدىلىكتى جوعارىلاتۋدا» اسا زور ونىمدىلىككە قول جەتتى. بۇل قىزمەت ورنىندا جەكە جۇمىس ىستەيتىندەر ەڭ از دەگەندە 20 دا 30 ادامعا جەتەتىن، قازىر 10 ادام اينالاسىندا قىسقارىپ، حاۋىپسىزدىك ونىمدىلىگى بارىنشا جوعارىلادى.
سانشيدە قازىر زەردەلى تەحنيكامەن جابدىقتالعان 133 كەن بار. ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، 1949-جىلى بۇكىل ەل بويىنشا ءبىر رەتكى ەنەرگيا ءوندىرىسىنىڭ جالپى مولشەرى 20 ميلليون توننا ولشەمدى كومىر عانا بولعان، 2023-جىلعا بارعاندا، ءبىر رەتكى ەنەرگيا ءوندىرىسىنىڭ جالپى مولشەرى 4 ميلليارد 830 ميلليون توننا ولشەمدى كومىرگە جەتىپ، 1949-جىلداعىدان 202.6 ەسە ارتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن %7.4 ارتقان. 75 جىلدىق دامۋ ارقىلى ەلىمىزدىڭ ەنەرگيامەن قامداۋ قۋاتى ۇزدىكسىز جوعارىلادى.
بۇدان سىرت، ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا بايلىعىن ورنالاستىرۋى كورنەكتى ساپالانىپ، اۋىر جۇك تەمىر جولى، باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ، باتىستىڭ ەلەكترىن شىعىسقا جەتكىزۋ، سولتۇستىكتىڭ كومىرىن وڭتۇستىككە جەتكىزۋ سياقتى ءتۇيىندى ينجەنەريالىق قۇرىلىستار بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا تاسىمالىنىڭ كۇرە تامىرىن پارمەندى اشىپ، ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا بايلىعىنىڭ كەڭىستىك شەكتەمەسىن ۇزدىكسىز شەشتى. تاياۋدا، ىشكى موڭعۇلدىڭ شيلينعول ايماعىنان باستالعان 500 كيلوۆولتتىق ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى سايكەستى توك جەتكىزۋ ينجەنەرياسى جەلىسى تۇتاس لەنيا بويىنشا تۇتاستىرىلدى. ينجەنەرياعا جاۋاپتى ەلەكتر تاراتۋ سەرىكتىگىنىڭ باس ديرەكتورى ليۋ جىڭجۇن بىلاي دەدى: وسى ەكى ەلەكتر جەتكىزۋ ينجەنەرياسى ارقىلى ءار جىلى جياڭسۋ ولكەسىنە 16 ميلليارد 600 ميلليون كيلوۆات-ساعات ەلەكتر جەتكىزىلەدى.
ليۋ جىڭجۇن بىلاي دەدى: نىساننىڭ سالىنىپ ىسكە قوسىلۋى شيلينعول ايماعى تايجوۋ ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى تۇراقتى ەلەكتر جەتكىزۋ ارناسىنىڭ ەلەكتر جەتكىزۋ ونىمدىلىگىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، جياڭسۋ ەلەكتر تورابىنىڭ كوتەرىمدىلىگىنىڭ ارتۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىردى، سونىمەن بىرگە ىشكى موڭعۇلدىڭ ەنەرگيا ابزالدىلىعىن ەكونوميكالىق ابزالدىلىققا اينالدىرۋدى جەبەپ، ولكە، اۆتونوميالى رايوندار اراسىنداعى بايلىق ابزالدىلىعىنىڭ ءبىرىن-ءبىرى تولىقتاۋىن جۇزەگە اسىرىپ، ەنەرگيامەن قامداۋ قۋاتىن ارتتىرۋعا ءتيىمدى بولدى.
پارتيا 18-قۇرىلتايىنان بەرى، ەلىمىزدىڭ ەنەرگيا تۇتىنۋ قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالانىپ، ەكونوميكالىق دامۋدا جاسىل دامۋعا ويىسۋ مولشەرى جوعارىلادى.
مەملەكەتتىك ەلەكتر تورابى يانتاي ەلەكترمەن قامداۋ سەرىكتىگى ەلەكتر رەتتەۋ-مەڭگەرۋ ورتالىعىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى جياڭ يۇيشان بىلاي دەدى: بۇل نىسان شاندۇڭ ولكەسىنىڭ لايجوۋ شىعاناعى تەڭىز ايدىنىنا ورنالاسقان، تەڭىز جاعالاۋىنان نەبارى 4 كيلومەتر قاشىقتىقتا. بۇرىنعى قالقىمالى فوتوۆولتقا ۇقسامايتىنى، بۇل فوتوۆولتتار تۇگەلدەي نەگىزگى قازىق ارقىلى تۇراقتاندىرىلادى، سوندىقتان داۋىلدى تولقىنعا توتەپ بەرۋ قۋاتى ءتىپتى دە كۇشتى بولادى.
جياڭ يۇي تاۋ ساعاسىنداعى نىسان ياعني تاياۋدا عانا توراپتانىپ توك تاراتقان بۇكىل ەلدەگى تۇڭعىش شوعىرلى تەڭىزدەگى فوتوۆولت نىسانى جۇڭگو-گۋاڭجوۋ يادرو توبى شالعاي تەڭىزدەگى فوتوۆولت نىسانى ەسەپتەلەدى.
جياڭ يۇيشان بىلاي دەدى: بۇل نىسان وندىرىسكە قوسىلعاننان كەيىن، جىلدىق توك تاراتۋ مولشەرى 700 ميلليون كيلوۆات-ساعاتقا جەتەدى، بۇل 400 مىڭ وتباسىنىڭ ءبىر جىلدىق ەلەكتر تۇتىنۋ مولشەرىمەن بارابار، وسى نىسان ارقىلى ولشەمدى كومىردىڭ سارىپ بولۋىن شامامەن 200 مىڭ توننا ازايتىپ، 530 مىڭ توننا كومىر قىشقىل گازىن از ىعىستىرۋعا بولادى.
وتكەن 10 جىلدان بەرى، جۇڭگونىڭ تۋىندامالى ەنەرگيا جاعىندا جىلىنا جاڭادان ارتقان گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى سالىستىرماسى %40 تەن استى. دۇنيە جۇزىندەگى بەيتۇنبا ەنەرگيا تۇتىنۋىنىڭ سالىستىرماسى %13.6 تەن %18.5 كە جوعارىلادى، مۇنىڭ ىشىندە جۇڭگونىڭ قوسقان ۇلەسى %45.2 بولدى. مەملەكەتتىك ەنەرگيا مەكەمەسىنىڭ باستىعى جاڭ جيانحۋا بىلاي دەدى: جۇڭگو دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاسىل تيپىن وزگەرتۋگە كورنەكتى ۇلەس قوسۋدا. جۇڭگو «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى» بىرگە قۇراتىن ەلدەرمەن جاسىل ەنەرگيا سالاسىنداعى سەلبەستىكتى بەلسەنە كەڭەيتىپ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسايتىن ءبىر توپ «شاعىن ءارى ءونىمدى» نىسانداردى تياناقتاندىرىپ، قاتىستى ەلدەردى تازا، حاۋىپسىز، سەنىمدى ەنەرگيا جوباسىمەن قامدادى.
اۋدارعان: شالقار قازەز ۇلى