ءوز ءتىلشىمىز امانتاي مۇسايىپ ۇلى حابارلايدى. تىلشىلىك توبىمىزداعىلار بۇل جولى قۇلجا قالاسىنداعى ايگىلى ساياحات رايونى، ۇيعۇر حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن ءداستۇرى ءار قىرىنان ايگىلەنگەن قازانچى الەۋمەتتىك رايونىنا باردىق. باعىمىزعا جاراي بۇل كۇنى اسپان شايداي اشىق بولىپ، مايدا سامال ماڭدايىمىزدى وبەدى. اۆتوكولىكپەن وسى الەۋمەتتىك رايوننىڭ ۇلكەن قاقپاسىنا بارعانسوڭ توبەسىندە قالتقىسى بار، نەداۋىر بەزەندىرىلگەن قوڭىراۋلى ات ارباعا اۋىسىپ الەۋمەتتىك رايوننىڭ ىشىنە قاراي تارتتىق. ات اربانى جاسى ەگدەلەسەدە ارەكەتى شيراقى ۇيعۇر اقساقال ايدادى. جول بويى تۇرلىشە ۇلگىدەگى، الۋان رەڭمەن سىرلانعان تۇرعىن ۇيلەردى، ايشىقتى ورنەكتەر باسىلعان قاقپالاردى تاماشالاپ كەلەمىز. كوشە شۋىلىنان الىس، كەڭ دە تىنىستى اۋلاسى-سامالدىعى بار، اسحانا ءۇي، جاتىن ءۇي، قوناق ۇيلەرى ءوز الدىنا بولەك وسىنداي تۇرارجاي تۇرعىندار عيماراتىنان ءۇي العان قالا حالقىنا حان سارايىنداي سەزىم بەرەرى حاق. سالقىن سامال ەسىپ، ءتۇرلى گۇلدەر شەشەك اتقان جاز ايلارىندا وسىنداي قوراجايدىڭ اۋلاسىندا تۋىستارىڭمەن شۇيىركەلەسىپ، بىرگە اس ىشكەن قانداي ءلاززات.

    ىشكەرىدەن كەلگەن ساياحاتشىلارعا ۇنەمى جول باستاۋشى بولىپ جۇرگەن، حانزۋ تىلىنە سۋداي جەتتىك ۇيعۇر بويجەتكەن بىزگە وسى الەۋمەتتىك رايوننىڭ جاعدايىن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: تەگىندە قاشقار ايماعىنان قۇلجا قالاسىنا كوشىپ كەلىپ قونىس تەپكەن ءبىر ءبولىم ۇيعۇر حالقى باستابىندا قازان جاساپ، بازاردا ساتىپ كىرىس كوزىن تاپقان، سوڭىنان وسى رايوندا قازان جاساۋ كاسىبىمەن شۇعىلدانعاندار كوپ بولعاندىقتان قازانچى اتانعان. الەۋمەتتىك رايوندا 10 مىڭنان استام وتباسى، 30 مىڭداي تۇرعىن بار، تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوبى ۇيعۇر، ودان قالسا ازداپ وزبەك، تاجىك، تاتار، سىبە، ورىس تۇرعىندارى بار. قازىر ىلە وبلىسى بويىنشا ۇيعۇرلاردىڭ سالت-ءداستۇرى، تۇرمىس ادەتى تولىق ساقتالعان رايونداردىڭ ءبىرى. قازىر وسى رايونداعى 40 نەشە وتباسى عانا ساياحاتشىلاردى قابىلداۋدا. وسى وتباسىلاردىڭ كەيبىرى ساياحاتشىلارعا ماروجني ساتسا، كەيبىرى قولونەر بۇيىمدارىن ساتىپ، تاعى ءبىر ءبولىمى ساياحاتشىلاردى اس-سۋمەن قامداپ قوسىمشا كىرىس كوزىن تاپقان. ۇيعۇرلاردىڭ ادەتى بويىنشا اۋلاعا كىرگەندە الدىمەن وڭ اياقتى باسىپ كىرۋ كەرەك ەكەن، ولار ۇستىگەندە ءىس وڭىنا باسادى دەپ قاراعان. جەرلىك تۇرعىندار اق، كوك، سارى، جاسىل ىرەڭدەردى ۇناتاتىندىقتان ۇيلەرىنىڭ تامىن، دىڭگەكتەرىن، تەرەزە رامكاسىن جانە ەدەندەرىن وسى ىرەڭدەرمەن سىرلاعان.